ซีสต์ (cyst) ลักษณะ อาการ การรักษา และป้องกัน

ซีสต์ (cyst) คือก้อนหรือตุ่มที่เกิดขึ้นตามร่างกาย โดยมีลักษณะเป็นถุงที่บรรจุอากาศ ของเหลว น้ำ ไขมัน หรือมีเนื้อเยื่อผสมอยู่ก็ได้ ซึ่งถือเป็นความความผิดปกติของร่างกาย ส่วนใหญ่จะไม่อันตรายและไม่ใช่มะเร็ง แต่หากเป็นแบบที่มีเนื้อเยื่อปนอยู่อาจจะพัฒนาเป็นมะเร็งได้ แต่พบน้อยมาก

 

ซีสต์เกิดขึ้นได้กับทุกเพศ ทุกวัย และยังสามารถเกิดขึ้นตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย บางทีก็เห็นได้เด่นชัด โดยเฉพาะหากเกิดที่ระดับผิวหนัง เช่น ที่เปลือกตา ใบหน้า ลำคอ แขน ขา หน้าอก เป็นต้น หากมองไม่เห็นเด่นชัด คลำดูก็จะรู้สึกได้ ขนาดมีตั้งแต่ไม่กี่มิลลิเมตรจนถึงหลายเซนติเมตร หลายครั้งที่ซีสต์ก็เกิดขึ้นที่บริเวณอวัยวะภายใน เช่นตับ ไต มดลูก รังไข่ ซึ่งมองไม่เห็น แต่จะมาทราบอีกที ตอนตรวจร่างกาย หรือเมื่อก้อนซีสต์โตและรบกวนการทำงานของอวัยวะภายในจนเกิดอาการเจ็บปวด
 

ซีสต์มีหลายประเภทและอาการก็แตกต่างกันสามารถขึ้นได้ทั่วร่างกาย ทำให้ประเภทของซีสต์มีมากกว่า 100 ประเภท หากเป็นถุงน้ำธรรมดาที่ขึ้นตามผิวหนัง ส่วนใหญ่จะไม่เจ็บปวดอะไร อาจจะโตขึ้น เล็กลง เท่าเดิม หรือฝ่อหายไปเองก็ได้ ส่วนซีสต์ที่ขึ้นตามอวัยวะภายใน มีขนาดโตขึ้นเรื่อยๆ และรบกวนการทำงานตามปกติของอวัยวะนั้น เช่น ช็อคโกแลตซีสต์ที่มดลูก อาจก่อให้เกิดความเจ็บปวดทรมานเวลามีประจำเดือน หรือซีสต์ที่มีเนื้อเยื่อปนอยู่และมีความเสี่ยงที่จะเป็นมะเร็ง ควรผ่าตัดออก เป็นต้น  
 

ซีสต์รังไข่เป็นเรื่องธรรมชาติของร่างกายสามารถเกิดขึ้นตรงอวัยวะสืบพันธุ์ของผู้หญิงเมื่อเข้าสู่ช่วงวัยเจริญพันธุ์ ส่วนใหญ่จะไม่เป็นอันตรายและมักจะยุบตัวลงเองตามธรรมชาติในรอบเดือนการตกไข่ 

• ปวดท้องน้อย: อาการปวดท้องน้อยที่เกิดจากซีสต์รังไข่มักเป็นอาการปวดแบบเสียวแปลบหรือปวดตื้อ มักเกิดขึ้นด้านข้างของท้องน้อยที่ซีสต์อยู่ อาการปวดอาจรุนแรงขึ้นเมื่อมีกิจกรรมทางกายภาพ มีเพศสัมพันธ์ หรือถ่ายอุจจาระ
• อึดอัดท้องน้อย: อาจรู้สึกอึดอัดท้องน้อยเหมือนมีอะไรมาดันอยู่ โดยเฉพาะในช่วงท้องน้อย
• คลื่นไส้ อาเจียน: อาจรู้สึกคลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร
• ท้องผูก: ซีสต์รังไข่ที่โตอาจไปกดทับลำไส้ ทำให้เกิดอาการท้องผูก
• ปัสสาวะบ่อย: ซีสต์รังไข่ที่โตอาจไปกดทับกระเพาะปัสสาวะ ทำให้รู้สึกปัสสาวะบ่อย
• ประจำเดือนผิดปกติ: อาจมีเลือดออกกะปริดกะปรอยระหว่างรอบเดือน หรือมีเลือดออก
  
  สัญญาณเตือนฉุกเฉิน
• ปวดท้องน้อยแบบเฉียบพลัน: ซีสต์รังไข่บางชนิดอาจแตกหรือบิดตัว ทำให้เกิดอาการปวดท้องน้อยแบบเฉียบพลัน รุนแรง อาจมาพร้อมกับอาการคลื่นไส้ อาเจียน เหงื่อออก หน้าซีด หากมีสัญญาณเตือนเหล่านี้ ควรไปพบแพทย์โดยเร็ว
  
  แม้ซีสต์รังไข่ส่วนใหญ่ไม่เป็นอันตราย แต่ก็ไม่ควรมองข้าม ผู้หญิงทุกคนควรใส่ใจดูแลสุขภาพและหมั่นสังเกตความผิดปกติของร่างกายการตรวจภายในและตรวจสุขภาพประจำปี เป็นวิธีที่ดีที่สุดในการค้นหาซีสต์รังไข่ในระยะเริ่มแรก หากพบซีสต์รังไข่ แพทย์จะพิจารณาแนวทางการรักษาที่เหมาะสม
   

แนวทางการป้องกัน เนื่องจากซีสต์มีหลายแบบและเกิดได้ในหลายจุดทั่วร่างกาย ปัจจัยการเกิดซีสต์ก็แตกต่างกันไป อาจจะเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยงสำหรับซีสต์ในบางตำแหน่งได้ แต่โดยรวมคือใส่ใจเรื่องสุขภาพ หมั่นออกกำลังกาย พักผ่อนให้เพียงพอ ทานอาหารที่มีประโยชน์ถูกหลักโภชนาการในแต่ละช่วงวัย ที่สำคัญคือควรตรวจสุขภาพประจำปี เพื่อทราบผลสุขภาพในขณะที่อายุยังน้อยเพื่อป้องกันการเกิดอาการที่รุนแรงและเมื่อหากตรวจเจอก่อน จะได้รีบรับการรักษาที่เหมาะสมต่อไป

การรักษาสุขภาพให้แข็งแรง ทานอาหารที่มีประโยชน์ ออกกำลังกายสม่ำเสมอ และตรวจสุขภาพเป็นประจำ อาจช่วยลดความเสี่ยงในการเกิดซีสต์บางชนิดได้ อย่างไรก็ตาม การมีประกันสุขภาพที่ครอบคลุม

จะช่วยให้เข้าถึงการรักษาพยาบาลที่มีคุณภาพได้อย่างทันท่วงที โดยไม่ต้องกังวลเรื่องค่าใช้จ่าย
 

1. ซีสต์สามารถหายเองได้ไหม?

หากซีสต์ไม่มีการติดเชื้อแทรกซ้อนและมีขนาด ไม่ใหญ่มากสามารถยุบได้เอง ก็ไม่จำเป็นต้องรับการรักษา แต่ถ้าไม่แน่ใจว่าก้อนซีสต์ที่เป็นอยู่เล็กหรือใหญ่แต่รู้สึกถึงอาการปวดเจ็บ และรบกวนการใช้ชีวิตประจำวัน ควรเข้ารับการรักษาโดยแพทย์ทันที

2. ซีสต์ มีกี่ประเภท?

ปัจุบันซีสต์มีมากกว่า 100 ชนิด โดยซีสต์ที่พบได้บ่อยคือ ซีสต์รังไข่ และซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง

3. ซีสต์กับเนื้องอก ต่างกันยังไง?

ซีสต์เป็นถุงที่เต็มไปด้วยของเหลว มักไม่เป็นอันตราย เนื้องอกเป็นก้อนเนื้อที่เกิดจากการเจริญเติบโตของเซลล์ผิดปกติ อาจเป็นเนื้อธรรมดาหรือเนื้อร้าย ทั้งซีสต์และเนื้องอก ควรได้รับการวินิจฉัยจากแพทย์เพื่อหาสาเหตุและแนวทางการรักษาที่เหมาะสม

4. ผ่าช็อคโกแลตซีสต์ ในรังไข่ ใช้สิทธิประกันสังคมได้ไหม?

สามารถรักษาด้วยสิทธิประกันสังคมได้

5. ซีสต์กับถุงน้ำเหมือนกันไหม?

ซีสต์ หรือ cyst มีความหมายตามภาษาอังกฤษว่า “ถุงน้ำ” หรือ ถุงที่มีผนังบางๆ ที่มีน้ำหรือของเหลวภายในซึ่งจะเรียกว่า “ซีสต์” เหมือนกัน

6. ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง คืออะไร?

ซีสต์ไขมันใต้ผิวหนัง (Sebaceous cyst) คือ ก้อนที่เกิดจากท่อของต่อมไขมันที่ถูกปิดกั้นหรืออุดตัน ส่วนใหญ่เกิดจากการสร้างเซลล์ผิวหนังที่เกิดขึ้นผิดปกติ ทำให้น้ำมันและเซลล์ผิวหนังที่สะสมอยู่ในท่อต่อมไขมันไม่สามารถหลุดออกมาได้ จนเกิดการอุดตันเป็นก้อนไขมันภายใต้ผิวหนัง ก้อนนี้มักจะมีขนาดประมาณ 0.5 - 5 ซม. สามารถพบได้ทุกส่วนของร่างกาย เช่น ลำคอ หน้าอก ศีรษะ และหลัง ซึ่งส่วนใหญ่จะไม่เป็นอันตราย แต่ในบางกรณีอาจมีอาการรุนแรงจากการติดเชื้อหรืออักเสบได้ ดังนั้นจึงไม่ควรพยายามแหย่หรือทำให้เกิดบาดแผลหรือตัดก้อนเนื้อนี้ด้วยตนเอง
 

อ่านบทความที่น่าสนใจจากทาง ชับบ์ ไลฟ์ ประกันชีวิต ได้ ที่นี่:

• 7 สุดยอดอาหารบำรุงหัวใจขาดเลือด
• ท้องผูกเรื้อรังสัญญาณ โรคขี้เต็มท้อง เข้าใจ สาเหตุ อาการ และวิธีรักษา
• คลายข้อสงสัย โรคไตเกิดจากอะไร? รู้เร็ว รักษาทัน ป้องกันไตเสื่อม