พินัยกรรมมีกี่ประเภท ทําอย่างไร?

พินัยกรรมใครควรทำและทำเมื่อไร? จริงๆ แล้ว พินัยกรรมเหมาะกับทุกคนที่มีทรัพย์สินที่ต้องการส่งมอบให้กับคนที่รักและห่วงใย เมื่อต้องจากไป ทรัพย์สินจะมากจะน้อยไม่สำคัญ และการทำพินัยกรรมก็สามารถทำได้ทุกเมื่อและแก้ไขได้ตลอด ไม่จำเป็นต้องทำเมื่อมีอายุมาก การเตรียมการณ์ไว้ก่อนแต่เนิ่นๆ จะช่วยลดการทะเลาะเบาะแว้งในหมู่ลูกหลานและเครือญาติ และยังมั่นใจได้ว่าทรัพย์สินนั้นจะถูกส่งมอบไปยังผู้รับดังที่ตั้งใจไว้ด้วย บทความนี้จะอธิบายเกี่ยวกับประเภทของพินัยกรรมแต่ละแบบที่กฏหมายรับรอง รวมถึงข้อควรระวังในการทำพินัยกรรม เพื่อช่วยให้ผู้อ่านเตรียมพร้อมในการวางแผนอนาคตของพินัยกรรมให้ตรงความต้องการและวัตถุประสงค์ของตนเองได้อย่างเหมาะสม และหลีกเลี่ยงปัญหาที่อาจเกิดขึ้นในอนาคตให้มากที่สุด
 

พินัยกรรม เป็นคำสั่งครั้งสุดท้ายที่แสดงเจตนารมณ์ของบุคคลเกี่ยวกับการจัดการทรัพย์สินหรือกิจการต่างๆ ของตนเองหลังเสียชีวิต โดยมีผลบังคับตามกฎหมายเมื่อผู้ทำพินัยกรรมเสียชีวิตแล้ว ซึ่งการทำพินัยกรรมที่ถูกต้องตามกฎหมายจะช่วยลดปัญหาข้อพิพาทระหว่างทายาท และช่วยให้มั่นใจได้ว่าทรัพย์สินของเราจะตกถึงมือผู้ที่เราต้องการ (ป.พ.พ. มาตรา 1646 – 1648)   
 

สำหรับรูปแบบของพินัยกรรมที่กฏหมายรับรอง หลักๆ มีอยู่ 5 รูปแบบ

คือการพิมพ์ข้อความลงในกระดาษ ระบุรายการทรัพย์สิน สัดส่วน และผู้รับมรดก ลงวัน เดือน ปี และสถานที่ที่ทำเอกสาร พร้อมกับลงลายมือชื่อของผู้ทำพินัยกรรมทุกหน้า ต่อหน้าพยานอย่างน้อย 2 คน และพยานก็ต้องลงลายมือชื่อรับรองด้วย

โดยผู้ทำพินัยกรรมต้องเขียนพินัยกรรมทั้งหมดด้วยลายมือตนเอง ลงวัน เดือน ปี และสถานที่ที่ทำเอกสาร พร้อมกำกับลายมือชื่อไว้ด้วย ทั้งนี้ จะมีพยานหรือไม่มีก็ได้ พินัยกรรมรูปแบบนี้ถือว่าสะดวกที่สุด ปลอมแปลงได้ยาก แต่ก็เหมาะกับพินัยกรรมที่มีรายละเอียดไม่มากนัก และควรจะแจ้งคนใกล้ชิดหรือคนที่ไว้ใจไว้ด้วย เพราะหากไม่มีใครรู้ มรดกก็อาจจะไม่ได้ส่งมอบตามที่วางแผนไว้

ผู้ทำพินัยกรรมต้องไปแจ้งเจ้าพนักงานที่เขตหรืออำเภอ ถึงความต้องการทำพินัยกรรม โดยแจ้งรายละเอียดของทรัพย์สินและผู้รับมรดก เมื่อเจ้าพนักงานรับทราบ ก็จะอ่านข้อความให้ผู้ทำพินัยกรรมและพยานอีกอย่างน้อย 2 คนฟัง เมื่อเห็นว่าถูกต้อง ผู้ทำพินัยกรรมและพยานก็จะลงลายมือชื่อ อีกทั้งเจ้าพนักงานก็จะลงลายมือชื่อพร้อมประทับตราตำแหน่ง และระบุวัน เดือน ปี และสถานที่ไว้ด้วย

ผู้ทำพินัยกรรมจัดทำเอกสารโดยปิดผนึกไว้ แล้วจึงไปที่เขตหรืออำเภอที่สะดวก โดยผู้ทำพินัยกรรมจะต้องแจ้งพยานอย่างน้อย 2 คน ว่านี่คือพินัยกรรมของตน พร้อมด้วยรายละเอียด จากนั้นให้ลงลายมือชื่อ โดยเจ้าหน้าที่จะทำการบันทึกถ้อยคำ พร้อมลง วัน เดือน ปี และสถานที่ไว้บนซอง รวมทั้งประทับตราตำแหน่งไว้ ทั้งนี้ ผู้ที่เกี่ยวข้องในการทำพินัยกรรมต้องลงลายมือชื่อไว้หน้าซองตรงที่ปิดผนึกด้วย

ในกรณีฉุกเฉินหรือมีเหตุไม่สามารถทำพินัยกรรมแบบอื่นๆ ได้ เช่น ตกอยู่ในอันตรายหรือภาวะคับขัน ไม่ว่าการจราจล ภาวะสงคราม ภัยพิบัติ หรือโรคระบาด เป็นต้น ผู้ทำพินัยกรรมต้องแสดงเจตนาและแจ้งต่อหน้าพยานอย่างน้อย 2 คน ถึงพินัยกรรมที่ต้องการทำและรายละเอียด เมื่อพยานรับทราบแล้วให้ไปแจ้งเจ้าหน้าที่เขตหรืออำเภอโดยเร็วที่สุด พร้อมระบุวัน เดือน ปี สถานที่ทำพินัยกรรมและเหตุที่เกิด โดยเจ้าหน้าที่จะบันทึกข้อความที่พยานแจ้งไว้ และพยานต้องลงลายมือชื่อกำกับไว้ด้วย

พินัยกรรมแบบที่หนึ่งและแบบที่สอง เป็นรูปแบบที่นิยมเพราะสะดวกและประหยัดเวลา ส่วนแบบที่เหลือ อาจจะยุ่งยากกว่า เพราะมีเจ้าหน้าที่รัฐมาเกี่ยวข้อง มีค่าธรรมเนียม แต่ก็มีน้ำหนัก หากต้องขึ้นเบิกความในศาล
 

อย่างไรก็ดี ผู้ทำพินัยกรรมต้องมีอายุ 15 ปีขึ้นไป ในขณะที่ทำพินัยกรรมต้องมีสติสัมปชัญญะครบถ้วน ส่วนพยานต้องไม่เป็นผู้เยาว์หรือหย่อนความสามารถ และไม่เป็นผู้มีส่วนได้เสียในกองมรดก ทั้งนี้ สิทธิ หน้าที่ และความรับผิดชอบ ก็สามารถกำหนดในพินัยกรรมได้เช่นกัน 

วางแผนชีวิตด้วยประกัน ช่วยให้คุณใช้ชีวิตอย่างมั่นใจ และหมดห่วงกับอนาคตของคนที่คุณรักและห่วงใย
 

● การทำพินัยกรรมต้องทำตามที่กฎหมายระบุไว้เท่านั้น

● ผู้ทำพินัยกรรมต้องมีอายุ 15 ปีบริบูรณ์ขึ้นไป

● พินัยกรรมต้องทำเป็นหนังสือระบุ วัน เดือน ปี ในขณะที่ทำขึ้น และผู้ทำพินัยกรรมต้องลงลายมือชื่อไว้ต่อหน้าพยานอย่างน้อยสองคนพร้อมกัน

● พยานสองคนนั้นต้องลงลายมือชื่อรับรองลายมือชื่อของผู้ทำพินัยกรรมไว้ในขณะนั้นไว้ด้วย

● ผู้ทำพินัยกรรมไม่จำเป็นต้องเปิดเผยข้อความในพินัยกรรมนั้นให้พยานทราบ

เว้นแต่กฎหมายจะได้ระบุไว้เป็นอย่างอื่น

● ทำพินัยกรรมที่มีการเปลี่ยนแปลง การขูดลบ ตก เติม จะทำให้พินัยกรรมนั้นไม่สมบูรณ์

เว้นแต่ผู้ทำพินัยกรรมจะได้ทำด้วยมือตนเอง และลงลายมือชื่อกำกับไว้

● พินัยกรรมนั้น จะทำเป็นเอกสารเขียนเองทั้งฉบับก็ได้ กล่าวคือผู้ทำพินัยกรรมต้องเขียนด้วยมือตนเองซึ่งข้อความทั้งหมด วัน เดือน ปี และลายมือชื่อของตน

● ตามกฎหมายบุคคลที่ไม่สามารถเป็นพยานในการทำพินัยกรรมได้ แก่ ผู้ซึ่งยังไม่บรรลุนิติภาวะบุคคลวิกลจริตหรือบุคคลซึ่งศาลสั่งให้เป็นผู้เสมือนไร้ความสามารถ บุคคลที่หูหนวก เป็นใบ้ หรือจักษุบอดทั้งสองข้าง
 

การทำพินัยกรรมเป็นเรื่องที่สำคัญและต้องระวังอย่างยิ่ง เพราะเกี่ยวข้องกับการแบ่งปันทรัพย์สินและมรดกให้คนในครอบครัว เป็นเรื่องที่อ่อนไหวและมีผลกระทบอย่างมากต่อความสัมพันธ์และความไว้วางใจภายในครอบครัว